(19:47) Bây giờ Thầy xin nhắc lại cái bài Kinh Tứ Niệm Xứ:

“Này các thầy Tỳ Kheo, như thế nào thầy Tỳ Kheo sống quán thọ trên thọ?”

Bởi vậy cái phần này là cái phần rất là kỹ lưỡng các con. Trên thân rồi, bây giờ tới trên thọ, rồi trên thọ rồi trên tâm, rồi trên pháp, mỗi cái Đức Phật có giải thích, và đồng thời Thầy rút tỉa qua kinh nghiệm của Thầy, Thầy thêm để nó làm cho sáng tỏ những cái bài pháp này.

Bởi vì Tứ Niệm Xứ là cái chỗ quan trọng để mà giải thoát nó khỏi sanh, già, bệnh, chết, nó khỏi đau khổ ở trên đó đó, cho nên nó quan trọng. Cái bộ kinh gọi là Tứ Niệm Xứ là cái bộ kinh rất là quan trọng đối với cái đời người mà tu theo đạo Phật đó, chớ không phải thường đâu.

Cho nên ở đây thì chúng ta phải cố gắng mà lưu ý. Bởi vì trên cái thân là cái nhân tướng của thân, rồi cái hành tướng của thân, hành tướng nội, hành tướng ngoại của nó rồi, thì bây giờ tới cái thọ đây. Các thầy phải lưu ý về cái phần thọ, nhiều khi cái trí chúng ta không hiểu nổi nó đâu.

“Này các thầy Tỳ Kheo, như thế nào mà thầy Tỳ Kheo sống quán thọ trên các thọ?

Này các thầy Tỳ Kheo, ở đây Tỳ Kheo khi cảm giác lạc thọ, tuệ tri tôi cảm giác lạc thọ.”

Đó thì trên cái thân này, ở trên cái cảm giác thọ của mình, khi mà lạc thọ, bây giờ thí dụ lạc thọ là cái gì đây?

Bây giờ Thầy đang nực nè, mà cơn gió nó thổi qua thì nghe mát, thì cái đó là cái cảm giác lạc thọ, mà cảm giác lạc thọ đó ai biết? Tôi biết cảm giác lạc thọ đó chớ ai! Người khác có biết được cái thân Thầy mát đó không?

Cũng như bây giờ Thầy bưng cái ly nước này, Thầy uống cái ly nước này, trong khi đó Thầy đang khát nước, thì Thầy uống, cái cảm giác của Thầy uống cái ly nước nghe nó đã khát, nó không còn khát nữa. Do đó cái cảm giác đó gọi là lạc thọ.

Cũng như bây giờ Thầy ăn một cái bánh, cái bánh đó nó làm cho Thầy thấy nó ngon, nó ngọt, nó thích thú ở trong đó, thì cái cảm giác nó ngon ngọt, thích thú đó gọi là lạc thọ.

(21:50) Mà ăn biết nó ngon ngọt, lạc thọ đó gọi là “tuệ tri cảm giác lạc thọ”. Nghĩa là mình làm cái đó, mình ăn cái đó, rồi mình biết cái đó, tức là ở trên cái chỗ thọ đó, quán thọ là cái chỗ mà mình biết được cái đó.

Còn bây giờ mình ăn mà mình không biết nó ngọt, nó cay đắng gì thì cái chuyện đó là không đúng.

Cho nên trong cái chuyện Tây Du Ký, Thầy thấy có cái người đệ tử của ông Tam Tạng là Bát Giới. Khi mà mấy cái người này họ đi hái trái nhân sâm họ ăn thì họ ăn từ từ, họ nghe mùi, nghe vị, đó là cách thức ăn ở trên thọ quán thọ đó.

Còn cái ông này, ổng kê cái ổng nuốt ọt cái mất, ổng không biết nó mùi vị gì, ổng nghe nói là trái nhân sâm là ngon, là sống trường sanh, là ổng kê vô miệng là ổng lật đật ổng nuốt, thành ra ông không biết ngọt hay chát, hay cay đắng gì trong đó hết. Cho nên ổng nuốt rồi ổng đòi hỏi, “Bây giờ mấy anh ăn nghe nó làm sao?” “Trời đất ơi, mày nuốt rồi còn cái gì đâu mà biết!”

Cho nên ở đây, Thầy mới nói như này nè, trên thọ quán thọ tức là tuần tự ở trên cái cảm giác của lạc thọ chúng ta như thế nào, thì chúng ta biết rõ, gọi là trên thọ quán thọ.

“Khi cảm giác khổ thọ, tuệ tri tôi biết cảm giác khổ thọ”.

Nghĩa là bây giờ cái chân tôi nhức ở chỗ này, hay hoặc là nhức dưới ngón chân, tôi biết ở dưới ngón chân đó nhức, hay hoặc là nhức ở ngón tay, hay hoặc là nhức ở trên đầu, thì ngay cái chỗ nào tôi biết ở chỗ đó, rõ ràng là cái chỗ đó gọi là khổ thọ.

Còn bây giờ, nhức ở dưới ngón chân mà tôi nghĩ rằng nó nhức ở trên cái bắp đùi, thì cái đó là tôi chưa có cảm giác cảm thọ đúng chỗ, nó sai.

Cho nên đó gọi là “trên thọ quán thọ” để mà rõ thấu được cái lạc, cái khổ của nó.

“Khi cảm giác bất khổ bất lạc thọ, tuệ tri tôi cảm giác bất khổ bất lạc thọ.”

Bất khổ bất lạc thọ là như thế nào? Là nghĩa là bây giờ cái thân của tôi nó không có cái lạc, mà nó cũng không có cái khổ. Nó không đau nhức, mà giờ nó cũng không ăn bánh trái gì, nó cũng không thấy ngon thấy dở gì hết, nó bình thường. Cho nên đó là cái cảm giác bất khổ bất lạc thọ. Thì tôi cũng biết rõ cái cảm giác bất khổ bất lạc thọ đó, tôi rõ biết.

(23:58) “Hay khi cảm giác lạc thọ thuộc về vật chất,”

Ở đây Đức Phật muốn phân tích cho chúng ta thấy rõ nè.

“Hay khi cảm giác lạc thọ thuộc về vật chất”

Bây giờ thuộc về vật chất như thế nào? À, có một cái người họ co cái cây họ đánh vào mình, thì đó là mình cảm giác cái cây đánh vào mình có đau.

Mà nếu mà mình cảm giác một cái lạc thọ của một cái chất khác, người ta đem cho mình một cái ly nước uống mát, người ta đem cho mình cái ly sữa uống ngọt, hoặc là người ta cho mình cái bánh, đó là mình cảm cái giác vật đó nó ngon, nó ngọt như vậy, thì cái cảm giác đó ở trong cái thọ của mình, nó cảm giác được cái vật đó ngon.

Cho nên mình nói cái bánh này ngon, cái bánh này ngọt, cái bánh này cay, bánh này đắng, bánh này mặn…​ thì đó là mình cảm giác, cái cảm giác đó, biết được cái vật đó thuộc về cái vật đó, nó ngon ngọt cay đắng đó.

“Tuệ tri tôi cảm giác lạc thọ thuộc vật chất, hay khi cảm giác lạc thọ không thuộc vật chất.”

Nghĩa là bây giờ có một người tu thiền, họ ngồi họ mới nghe trong cổ họ nó toát ra cái nước bọt nó ngọt, thì nó không ăn một cái cái bánh nào hết, cho nên từ ở trong cổ họ, họ nghe nó ngọt ngào trong đó, thì đó là cái cảm giác nó không thuộc về vật chất, mà nó lạc thọ không thuộc về vật chất.

Thí dụ như nó không có một cơn gió thổi qua, mà tui nghe trong thân của tui nó mát mẻ, do như vậy thì cái đó là cảm giác không phải thuộc vật chất, không phải là cái chất ở bên ngoài mà tác động vào.

“Hay khi cảm giác khổ thọ thuộc về vật chất…​”

Đó là hồi nãy Thầy nói, khi mà người ta đánh mình đó, thì mình biết đau đó gọi là khổ thọ. Hay khi mình ăn một cái bánh, mà cái bánh đó đắng, hay thiu, thì đó là cái cảm giác khổ thọ, cho nên mình nhả ra liền chớ mình không có nuốt vô. Thì trong khi đó tôi phải cảm giác, tuệ tri tức là tôi biết.

“Tôi biết, tôi cảm giác cái khổ thọ thuộc vật chất, hay khi cảm giác khổ thọ không thuộc vật chất, hay khi cảm giác bất khổ bất lạc thọ thuộc vật chất.”

Nghĩa là bây giờ, một cái vật gì đó mà nó không làm cho mình có cái cảm giác lạc, cũng như không có cảm giác khổ.

Thì ví dụ như bây giờ cái tờ giấy này, nó để trên cái tay của tôi, thì tôi không thấy không có cảm giác nó đau, cũng không có cảm giác gì nó đem đến hỷ lạc của nó hết. Như vậy là cái vật chất này nó không làm cho tôi cảm giác lạc thọ, cho nên nó không bị ảnh hưởng của khổ thọ và lạc thọ. Do đó thì nó phải nằm ở trong cái chỗ không lạc không thọ, không thọ lạc mà không thọ khổ.

(26:46) “Như vậy vị ấy sống quán thọ trên các nội thọ, hay sống quán thọ trên các ngoại thọ.”

Nghĩa là ở đây, Đức Phật nói ở trên đó để cho chúng ta biết cách thức mà chúng ta cảm thọ ở trên cái thọ. Biết đó để làm gì? Biết đó để chúng ta diệt nó, để chúng ta trừ nó bằng những cái pháp mà chúng ta đã đặt trên nó. Chớ không phải là biết nó mà chúng ta dứt nó được đâu, mà biết nó để mà chúng ta dùng cái các pháp khác để mà chúng ta làm cho ly những cái này nè, làm cho nó lìa nè.

Thí dụ như bây giờ Thầy đang có cái cảm giác biết rằng cái đầu của Thầy, ở trong nội thọ của Thầy, nó đang nhức ở trong này nè, nó đang đau trong này nè, thì bắt đầu bây giờ Thầy biết rất rõ như vậy, cái cảm giác rất rõ như vậy. Cho nên Thầy dùng cái pháp để Thầy đuổi cái thọ đó đi.

Như Thầy dùng nó để tịnh chỉ, coi như là xả khổ, xả lạc. Thầy xả khổ để cho nó hết cái đau đó đi, thì lúc bấy giờ Thầy phải ở trong cái trạng thái, phải nhập vào cái trạng thái của Tứ Thiền, tức là Thầy phải đem cái Tứ Thiền Thầy đặt ở trên cái chỗ cảm thọ đó, để làm cho nó diệt cái cảm thọ đó đi. Do đó Thầy không còn đau nữa.

Nghĩa là Thầy quét sạch cái khổ thọ đó trên cái Tứ Niệm Xứ, bốn cái chỗ này. Thân, thọ, tâm, pháp của Thầy, quét sạch nó ra, không có cho nó khổ thọ đó nữa, hay hoặc khổ lạc đó nữa.

“Như vậy là vị ấy sống quán thọ trên các nội thọ, hay sống quán thọ trên các ngoại thọ, hay sống quán thọ trên các nội thọ ngoại thọ.” Cả hai bên hết.

Đó thì, các con thấy rằng, trong cái bước đường tu tập của chúng ta đó, từ cái chỗ mà Đức Phật dạy chúng ta để mà biết những cái cảm thọ, từ cái cảm thọ trong thân, nội thân của chúng ta, từ cái cảm thọ vật chất ở bên ngoài tác động vào cái thân của chúng ta: thọ lạc, thọ khổ, thọ bất lạc bất khổ.

Nghĩa là chúng ta quán nội thọ, quán ngoại thọ. Bây giờ ở ngoại thọ chúng ta nó như thế nào? Nó có cái cảm thọ như thế nào? Nó ngứa, tức là ngoại thọ đó. Mà bây giờ ở trong ruột chúng ta nó đang đau, hay hoặc tim chúng ta đang đau, thì đó là nội thọ đó, nội thọ ở trong thân của chúng ta.

Bởi vì ở trên thân nó mới có cái thọ, chớ không phải là cái thọ tự nó ở ngoài đó mà nó đau nhức ở ngoài được, mà nó phải ở trên cái, cái thọ khổ là ở trên (thân).

(29:12) Cũng như bây giờ ở trên cái thân này, về cái thọ mà chúng ta quán, thì cái thân này nó mới có cảm giác là thọ lạc, nó mới có mát mẻ ở trên cái thân. chớ không phải là ở ngoài cái thân này mà nó có cái cảm thọ, thì cái cảm thọ nó sẽ đặt ở ngoài cái hư không, hay hoặc đặt ở trên cái bàn, thì nó nhằm nhò gì ở đây mà chúng ta lại có cảm thọ?

Cho nên chúng ta biết nó ở bên trong, tức là những cái đau, những cái nhức nó ở trong xương, trong cốt chúng ta, nó không phải ngoài da. Mà ở ngoài da chúng ta có cái mụn ghẻ, nó lở nó loét, rồi nó đau nhức, tức là nó ở ngoại. Còn cái nội thì ở trong, như tim gan phèo phổi của chúng ta, nó đau nhức ở trong đó, hay ung thư trong bụng, thì đó là nó ở nội.

Cho nên cái thọ nó nằm ở đâu thì chúng ta quán theo nội, ngoại ở đó. Và bây giờ ở trong đau mà ở ngoài đau, thì đó là nội ngoại thọ.

Hiểu như vậy thì chúng ta biết, mà khi biết như vậy rồi thì chúng ta biết bây giờ cần phải dùng cái pháp gì để mà tống cái nội ngoại thọ này cho nó ra, để nó khắc phục được cái tham ưu, nó làm cho mình không có còn đau khổ nữa, chớ không khéo thì đau đớn thì mình phải khổ sở rồi.

Bây giờ Đức Phật dạy tiếp:

“Hay vị ấy sống quán tánh sanh khởi trên các thọ.”

Cái tánh của thọ nó sanh khởi. Bây giờ nó không nhức nè, nhưng mà mình biết rằng cái tánh sanh khởi của thọ nó sẽ, một lát nữa nó sẽ nhức. Thí dụ như bây giờ Thầy đặt thành cái ví dụ để cho quý thầy hiểu.

Bây giờ đó mình chéo chân lên mình ngồi kiết già nè, thì quý thầy sẽ biết rằng cái tánh sanh khởi của cái thọ, nó sẽ ở trên cái chỗ ngồi kiết già này, là hai cái chân này nó sẽ bắt đầu nó tê nè, rồi nó thấy nhức nè, nó sẽ sanh khởi.

Do đó mình ngồi, bây giờ thí dụ như một người ngồi ba mươi phút, mà bây giờ mình ngồi lên ba mươi phút tới một giờ thì cái tánh sanh của cái thọ nó sẽ từ ở trên cái thân đó mà nó tiếp diễn nó sanh. Từ cái tê cho đến đau nhức, rồi từ cái tê đau nhức đó nó sẽ trở thành nóng, rồi nó giảm xuống, rồi nó tăng lên, thì tức là tánh sanh khởi của nó.

Có khi thì nó không đau, rồi có khi nó đau. Có khi mình chéo chân lên đau liền, mà có khi chéo chân lên không đau liền. Đó là cái tánh sanh khởi của thọ.

“Hay quán tánh diệt tận trên các thọ”

Nghĩa là sống quán tánh diệt tận ở trên các thọ, mình xem xét cái tánh diệt tận của nó. Bây giờ nó đau rồi nó lại hết đau.

Cũng như bây giờ đó, mình nằm đây, cái đầu mình nhức nè, rồi mình quán cái tánh diệt tận của nó, (31:43) thì mình xem thấy nè, bây giờ mình nằm yên ở trên cái tụ điểm của mình, tức là cái nơi mà tâm định đó, thì mình nằm yên trên đó, thì mình thấy nó lần lần nó giảm lần, giảm lần, giảm lần. Cái tánh mà nó diệt tận nó làm cho cái thọ không có khổ. Và cái tánh sanh khởi của nó, ngày càng nó đau nhiều nhiều lên, tức là cái tánh sanh khởi của nó.

“Hay là sống quán tánh sanh diệt trên các thọ.”

Nó sanh ra rồi nó diệt mất, tức là có khi nó đến nó đau mình, rồi có khi nó hết. Cũng như bây giờ nó đau cái bụng, nhưng mà lát nó hết, thì đó là mình quan sát cái tánh sanh diệt của các thọ. Như vậy để làm gì? Để cho mình biết nó là vô thường, để cho mình biết nó không phải thật, cho nên mình không bị chấp nó, mà mình không sợ.

“Vị ấy sống an trú chánh niệm như vậy.”

Nghĩa là trên cái chánh niệm đó mình quan sát, mình thấy rất rõ, mình ở trong cái niệm đó mình biết từng cái sanh khởi, từng cái diệt của các thọ, từng cái cảm giác đối với cái vật chất ở bên ngoài, và đối với cái nội tâm, ngoại tâm của mình, tất cả những cái cảm thọ đó đều là mình biết rất rõ, và mình luôn luôn tập trung theo những cái trạng thái mà nó xảy ra của cái thọ đó.

Thì để làm gì? Để cho mình biết cái đó để cho mình phải sử dụng như thế nào, để mình làm cho nó thoát ra cảnh khổ của cái thọ.

“Và vị ấy sống không nương tựa, không chấp trước mọi vật gì ở trên đời này.”

Nghĩa là, do thấy như vậy để cho mình buông xả hết mọi vật, vì cái tánh sanh khởi như vậy, vì cái thọ như vậy, cho nên do vì vậy đó, mình chấp một cái vật gì trên đời, thì thử hỏi có làm cho mình không (có) hết tánh sanh khởi này không? Cho nên đó là cái sức quán của Định Vô Lậu.

Ở đây Đức Phật muốn tu diệt cái cảm thọ này là trên cái nhân tướng của thọ này, để mà chúng ta quán xét, để mà chúng ta hoàn toàn là tu tập cái Định Vô Lậu, để làm cho chúng ta không có bị dính các cái pháp khác của thế gian, không có bị chấp trước của cuộc đời này mà dính mắc để làm cho chúng ta đau khổ.

“Này các Tỳ Kheo, như vậy là Tỳ Kheo sống quán thọ trên các thọ.”

Đó thì, ở đây cái này là sống quán thọ trên cái thọ như vậy là tóm lược một cái bài này, để làm cho chúng ta quan sát được cái thọ của mình, và đồng thời khi đau, khi nhức, khi thế nào, thì mình đặt cái pháp đó mình sẽ đuổi nó ra, làm cho nó không còn đau nhức, không còn khổ sở ở trên cái thân thọ của mình nữa, nó làm cho mình không còn có cái cảm giác đau khổ đó nữa, làm cho mình không còn tham ưu, phiền não với cái thân đau khổ của mình nữa, nó làm cho mình trở về thanh thản, an lạc.

(34:24) Cho nên bây giờ đó, mình quan sát được từng cái tâm sanh khởi, cái tánh sanh khởi của nó, rồi do đó mình mới quan sát, từng đó rồi bắt đầu mình biết à đây như thế nào, thế nào, vì vậy mà bây giờ mình phải dùng cái pháp gì để mà tận diệt nó, để mà ly nó ra cho khỏi cái thân này?

Đó thì mình biết rõ được như vậy thì khi mà cái thọ của mình đến, bây giờ thí dụ như có một người nhức cái đầu, thì biết rằng cái đầu mình đang nhức “tôi nhức đầu tôi biết tôi nhức đầu” rồi. Vậy thì mình phải dùng cái pháp nào để cho hết nhức đầu đây? Mà cái sức định tỉnh của mình nó chỉ mới ở trong cái Định Niệm Hơi Thở có ba mươi phút thôi. Nghĩa là ba mươi phút không vọng tưởng chớ gì! Bây giờ các con sẽ đặt cái Định Niệm Hơi Thở.

Đây là Thầy dạy cách thức để mà chúng ta tu ở trên các pháp này. Mà cái sức của mình nó được ba mươi phút không có cảm thọ, vậy thì bây giờ mình mới gom tâm mình trên một cái tụ điểm của hơi thở. Rồi bắt đầu đó mình mới hướng tâm mình nhắc: “Cái tâm phải tập trung trong hơi thở!”

Mặc dù cái đầu nó đang đau nè, nhưng mà mình bắt nó phải tập trung trong hơi thở, thì mình hướng tâm: “Cái thọ phải lìa khỏi cái thân này, không có được ở đây nữa!” Và đồng thời thì cái tâm của mình nó bám chặt ở trên cái tụ điểm của cái hơi thở đó, nó thở ra, thở vô, thở ra vô, nó cứ bám chặt, bám rất chặt, thì một lúc sau nó bám chặt như vậy, thì cái thọ lần lần, cái truyền lệnh của mình rồi, cái thọ nó lần lần lần lần nó đi.

Mà bây giờ nói thật sự ra, nếu mình không truyền lệnh thì cái tâm bị dao động, cho nên mình không có yên mà mình ở trong hơi thở. Mà mình truyền lệnh, mình tin rằng cái truyền lệnh của mình thì cái thọ này nó sẽ đi khỏi, nó không còn nhức cái đầu nữa. Do đó mình nỗ lực, mình an ổn, mình an tâm mình tu tập, mình an tâm mình nằm yên, mình không bị dao động.

Do đó chỉ trong vòng một phút cho đến năm phút là cái đầu mình không thấy đau nữa. Bởi vì mình nằm đó, chớ còn mình nằm chỗ khác là mình bị đau hoài không hết.

Đó là cách thức của Thầy để mà chỉ cho cái người mới có nhiếp tâm được ba mươi phút cũng có thể xả thọ được, nhưng mà xả thọ được đó nó cũng phải kéo thời gian từ năm mười phút nó mới hết cảm giác đau. Còn không thì nó đau ít ít, nó đau nhẹ hơn, nó không có đau quá đau. Vì cái tâm mà bám chặt ở hơi thở thì nó làm cho cái trạng thái đau nó nhẹ xuống, nó không còn đau nữa.

Cho nên cái sức định chúng ta càng cao thì cái thọ này nó không có làm cho chúng ta thấy đau, vì cái sức định của chúng ta nó đang ở trong cái ba mươi phút, mà chỉ nhiếp ở trong hơi thở đó, thì nó còn đau rất nhẹ, nó không có đau nhiều nữa.

(36:49) Và đồng thời thì nếu mà chúng ta bám chặt thì nó cũng sẽ hết đau. Và nếu mà chúng ta có xả ly được các ác pháp, thì cái chỗ này chúng ta hướng tâm, mặc dù là bây giờ có ba mươi phút ở trong hơi thở thôi nhưng mà nó vẫn cũng hết đau, là tại vì chúng ta xả được cái tâm thanh tịnh.

Đó là cách thức mà chúng ta tu tập để phá đi cái thọ ở trên thân, thọ, tâm, pháp của chúng ta. Đó thì cái bài kinh này là cái mục đích để chúng ta phá thọ.