(46:37) Sư Thông Vân: Bạch Hòa thượng, xin Hòa thượng giải thích cho chúng con cái Thức tri và Tưởng tri, khác nhau chỗ nào?

Trưởng lão: À, cái Thức tri và Tưởng tri, cái đó dễ lắm. Cũng như bây giờ, cái Thức tri, chúng ta thấy cái ca này, thấy cái máy này, chúng ta biết, đó là thức tri. Còn bây giờ chúng ta ngồi lại, chúng ta cũng thấy cái hình dáng của nó, đó là Tưởng tri. Hiểu không? Cho nên chúng ta thường sống ở trong cái ý thức và cái tưởng thức.

Ngay đây bây giờ, mọi thứ Thầy đang nói chuyện với quý sư là cái ý thức, nhưng mà khi quý sư về rồi mà Thầy còn cái bóng dáng của quý sư thì là tưởng thức. Hay hoặc Thầy đang nói chuyện thì Thầy đang tưởng cái gì đó, thì Thầy đang tưởng. Cho nên chúng ta đang sống trong tưởng và trong ý thức. Nó câu hữu với nhau, kết hợp với nhau. Cho nên đợi chúng ta nằm chiêm bao mà nó thực hiện giấc mộng của chúng ta.

Sư Thông Vân: Thì như vậy hành giả tu học nên sống theo Thức tri chứ đừng sống trong Tưởng tri?

Trưởng lão: Đúng, phải nên sống trong Thức tri, chứ không nên sống trong Tưởng tri.

Sư Thông Vân: Như vậy sao…​ Bạch Thầy giảng giải lại cho chúng con. Đức Phật có nói nếu mà còn chút Thức nào, còn chút xíu như đất trong móng tay, thì đạo Phật không ra đời, thì như vậy có mâu thuẫn không Thầy?

Trưởng lão: Không mâu thuẫn. Bởi vì câu này đức Phật nói khi một người chết mà còn một chút xíu Thức như đất trong móng tay, thì đạo Phật không ra đời. Còn bây giờ mà người tu để mà thành tựu, dùng cái Thức này để mà thành tựu. Cho nên vì vậy đến khi chúng ta thành tựu được đạo giải thoát, không còn phải dùng cái thức này nữa, rã cái thức luôn.

Sư Thông Vân: Vậy thì cái thức chỉ là phương tiện?

(48:08) Trưởng lão: Là phương tiện. Mà dùng Tưởng thì nó chỉ là cái bóng dáng, thì còn sai. Mà nếu tu Tưởng thì sai lệch trong đó. Nó không có giải quyết được cái chuyện sanh tử luân hồi.

Cho nên phải dùng cái thức. Bởi vì cái Thức là cái cụ thể nhất trong cuộc sống, còn cái Tưởng chỉ là bóng dáng thôi. Mà bây giờ mình tu, lại dùng tưởng, tức là mình tu, bị ức chế không tiến triển được.

Nhưng nói chung là có lúc chúng ta cũng cần dùng Tưởng chứ không phải không, mình dùng Tưởng đúng chứ không dùng Tưởng sai.

Dùng Tưởng đúng như thế nào? Tôi bây giờ không có cái thây ma bất tịnh, không có bộ xương người ở đây, nhưng mà tôi phải tưởng nó ra để mà tôi trị cái tâm sắc dục của tôi đây. Bởi vì tôi nặng cái tâm sắc dục, cho nên tôi không Tưởng cái bất tịnh như vậy đó, thì cái tâm của tôi sẽ bám theo cái tâm tham sắc dục đó. Mình phải sử dụng cái Tưởng. Nhưng mà khi cái Tưởng đó đã dứt thì không nên dùng nó đi tới.